Ik ben opgegroeid in een rozerood getint milieu waar de VARA-gids in de brievenbus viel en Het Parool gelezen werd. Waar men PvdA stemde, ontkerstend was, maar een heilig geloof in de vooruitgang en verheffing van het volk had, waarvan wij, de kinderen, het levende bewijs waren.
Op elke verjaar- en feestdag hoorde ik als kind diezelfde mensen zeggen dat je, zodra je meer ging verdienen, vanzelfsprekend VVD ging stemmen, omdat je anders een dief van je eigen portemonnee zou zijn. Het was een stelling die met veel aplomb werd geuit en waar iedereen het mee eens was, waardoor het niet minder dan een natuurwet leek.
Een andere bewering die elke keer werd herhaald en die op evenveel bijval kon rekenen, was die van ‘de goede kraak’.
‘Het mag misschien gek klinken,’ begon dan iemand, ‘ maar weet je dat ik met een goede kraak geen moeite heb?’
Hij keek de kring rond op zoek naar de verbazing die in geen velden of wegen te zien viel, omdat iedereen zijn woorden al zo vaak had gehoord.
‘Een goede kraak,’ ging hij verder, ‘waarbij niemand een haar wordt gekrenkt? Daar heb ik geen moeite mee. Ik heb wel bewondering voor het stelletje kerels dat daarin slaagt.’
Hij knikte een paar keer en leunde achterover.
‘Sterker nog, het mag misschien gek klinken, maar daar heb ik respect voor. Niet voor zo’n miezerige inbraak of diefstal, waar je alleen de gewone man mee treft, maar een goede kraak? Daar heb ik geen moeite mee. Daar heb ik respect voor.’
Nee, over de ideologie van het milieu waarin ik ben opgegroeid heb ik mij nooit veel illusies gemaakt.
Toch denk ik dat al die mannen en vrouwen die zich destijds in onze huiskamer verzamelden zich nu in hun graf zouden omdraaien als zij zouden horen dat de leider van de socialistische partij in Nederland de overwinning van een megalomane miljardair in Amerika zou begroeten ‘als een afstraffing voor de politieke elite’.
Als je de politieke ruimte maar ver genoeg buigt dan raken de uiteinden elkaar vanzelf.
Als straks alle stemmen geteld zijn, dan zal Trump misschien iets meer en Clinton iets minder dan de helft van alle uitgebrachte stemmen hebben gekregen. Al zou het ook zo maar andersom kunnen zijn, dat is op het moment dat ik dit schrijf nog niet zeker. Het verbaast me elke keer weer dat in dergelijke gevallen de ene helft van de mensen gekroond mag worden tot ‘Het Volk’ en de andere weggezet als ‘De Elite’.
Ik kende als kind de betekenis van dat woord ‘respect’ niet. Het werd destijds op zo’n manier uitgesproken, met een ‘P’ die van de lippen spatte en een ‘T’ die dat nog eens dunnetjes overdeed, dat het mij leek alsof de vonken die uit het woord sloegen onze hele huiskamer konden laten ontploffen, een dreiging die ik, ook zonder het woord te kennen, voelde en die mij elke keer weer kippenvel bezorgde.
De onrust die dat woord, dat niet kon worden uitgesproken zonder dat het speeksel van des sprekers lippen spatte, veroorzaakte, werd op die avonden gelukkig weer weggenomen door het commentaar van een of andere tante: ‘Pas op, Kees, je spreekt met consumptie.’
Het was een relativerend commentaar dat niet alleen de spanning, maar ook de woorden en degene die hen geuit had zelf tot hun ware proporties terugbracht en als een ballonnetje leeg liet lopen. Een commentaar waar ik ook nu, in deze tijd, naar terug verlang.